Wartości niematerialne i prawne – pozycja w bilansie przedsiębiorstwa. Oznacza nabyte przez jednostkę prawa majątkowe zaliczane do aktywów trwałych nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywalnym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.
Z ustawy o rachunkowości wynika, że muszą być one nabyte (np. zakupione, otrzymane w drodze darowizny, wniesione w formie aportu). Praw majątkowych wytworzonych we własnym zakresie jednostka nie może zaliczyć do tej grupy aktywów. Wyjątek stanowią koszty prac rozwojowych.
Wyjaśnienia wymagają znaczenia dwóch składników wartości niematerialnych i prawnych, a mianowicie wartość firmy i koszty zakończonych prac rozwojowych.
Wartość firmy (tzw. „goodwill”) reprezentuje wartość marki – reputację firmy, jej renomę. Jest ona wartością pozamajątkową i pozamaterialną. Stanowi ją różnica między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a wartością godziwą przejętych aktywów netto (aktywów pomniejszonych o przejęte zobowiązania). Wartość godziwą stanowi kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązania uregulowane na warunkach transakcji rynkowej. Goodwill posiadają tylko te jednostki, które generują zyski wyższe od przeciętnych. Jest ona trudna w wycenie i łatwo ją przeszacować.
Koszty zakończonych prac rozwojowych obejmują koszty poniesione przez jednostkę przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem technologii, poniesione na badania lub w inny sposób uzyskaną wiedzę, których wynik może być wykorzystany w produkcji nowych lub ulepszonych wyrobów oraz nowej technologii.
Know-how, patenty, wynalazki – wartości niematerialne i prawne, których jednostka nie wykorzystuje na własne potrzeby, ale posiada je celem osiągnięcia korzyści ekonomicznych w wyniku przyrostu ich wartości lub innych pożytków zalicza się do inwestycji długoterminowych.
